Аҳмад Шаранинг Вашингтон ташрифи...

Америка-Сурия муносабатлари қандай йўналишда бормоқда? АҚШнинг бу мамлакатга бўлган жуда яқин қизиқиши остидаги сабаблар... Сурияда 60 йилдан кейин юз берган ҳокимият ўзгариши икки мамлакат ўртасидаги мувозанатга қандай таъсир қилади?

Сурия Давлат раҳбари Аҳмад Шаранинг АҚШга расмий ташрифи кўп жиҳатдан рамзий маънога эга... Аввало, шахсан Аҳмад Шара аввалроқ АҚШ томонидан террор ташкилоти етакчиси сифатида таърифланиб, уни ушлаш учун ўн миллион доллар каби жуда юқори мукофот эълон қилинган шахс! Қаердан қаерга келдик! Табиийки, Американинг бундай ишларда олиб борган сиёсатлари алоҳида мавзу. Яъни, нишондаги шахс ёки муассаса ёхуд мамлакатнинг мавқеи бир зумда хоинликдан дўстликка айланиши мумкин! Бу ҳолат нишондаги шахс ёки муассасанинг АҚШ манфаатларига қарши бўлган ҳаракатининг хусусиятига қараб натижа беради. Кечагина Шарани ҳибсга олиш учун саъй-ҳаракат қилгани маълум бўлган ёки шундай тахмин қилинган CIA(МРБ)нинг собиқ директори, истеъфодаги генерал Дэвид Петреус бу сафар журналист-ёзувчи сифатида Шарадан интервью олмоқда ва ҳатто бу ҳодисани ўз ҳаётидаги энг муҳим ҳолатлардан бири сифатида ифодаламоқда.

Ўйлаб кўринг, бир пайтлар сизни овлаш учун милтиқ ўқталган шахс, бу сафар қаршингизда, ҳеч бўлмаганда ташқи кўринишда "ҳурмат билан" мурожаат қилиб, савол бермоқда ва жавобингизни диққат билан тингламоқда... Ҳақиқатан ҳам қизиқ ҳолат. Бироқ, юқорида қайд этганимиздек, АҚШ реал сиёсати нуқтаи назаридан бу асло ҳайрон қоларли эмас. Аҳмад Шаранинг ўтмишини ҳисобга олсак, унинг ўз тарихи ва бугунги мавқеи туфайли жуда диққатга сазовор манзара ҳосил бўлган. Шара узоқ йиллар Ироқ қамоқхоналарида умр ўтказган шахс... Ўша даврларда босқин остидаги Ироқ қамоқхоналарини жуда яқиндан кузатган ва назорат қилган босқинчи куч АҚШнинг Шара каби шахслар билан қандай муносабатда бўлгани алоҳида тафтиш қилиниши керак бўлган мавзу. Чунки бу давр билан боғлиқ Шара ҳақида у ёки бу тарзда илгари сурилган иддаолар бор. Яъни, янада очиқроқ ифодалайдиган бўлсак, баъзиларга кўра, ўша йилларда у билан қандайдир турли муносабатлар ўрнатилган бўлиши эҳтимолдан узоқ эмас... Наҳотки у бугунги кунлар учун, ўша пайтдаёқ махсус қизиқиш доирасига кирган ва танлаб олинган бўлмаса?

Буларнинг барчаси бир пайтлар милтиқ нишонида бўлган (бугун ҳам бошқача марказларнинг нишонида эканлиги ошкор) Аҳмад Шаранинг шахсий хусусиятлари. Лекин асосийси, унинг ҳозирги амалий вазифаси, яъни Сурия давлат раҳбари сифатида амалга оширган ва режалаштираётган ишларидир. Бу жиҳатдан доимо Сурияни яқин планда ушлаб келган АҚШнинг қизиқиш доирасида бўлиши табиий натижадир...

Аҳмад Шара ўтган сентябрь ойида, 58 йилдан сўнг Нью-Йоркда БМТ минбарига чиққан биринчи Сурия давлат раҳбари бўлди. У ердан берган хабарлари шубҳасиз муҳим эди. Туркиянинг ҳам катта қўллаб-қувватлаши ва жиддий саъй-ҳаракатлари билан Сурияга йиллар давомида қўлланган эмбарголарнинг ҳеч бўлмаганда бир қисмининг олиб ташланиши муҳим ривожланиш бўлди. Шунга қарамай, Америка "сабзи-таёқ" сиёсатида энг кўп таёқдан фойдаланади! Хўш, у Сурия билан муносабатларни тузатиш учун нималарни талаб қилмоқда?

Бу ерда вазият анчагина мураккаб. Дональд Трамп ишга киришганидан сўнг, Сурия энди Туркия назорати остида эканлигини тез-тез такрорларди. Бу сўзлар, ростини айтганда, ёқимли эшитиларди. Шу муносабат билан Президент Эрдўғон ҳақида ҳам мақтовга тўла сўзлар айтарди... Шу орада Трампнинг Сурия бўйича махсус вакили ва айни пайтда Американинг Анқарадаги элчиси Том Баррак жуда ижобий сўзларни айтарди. Биринчи жаҳон уруши пайтида Сайкс-Пико махфий келишуви билан Сурия, Ливан, Ироқ ва Фаластин ерларини бўлишиб олган Англия ва Франциянинг империалистик сиёсатлари минтақага тинчлик эмас, балки уруш; қон ва кўзёши олиб келганини ва минтақани узоқ йиллар инқирозга солғaнини тилга оларди. Баррак аввал қилингaн хатолар энди такрорланмаслигига ваъда берарди. Шу доирада, масалан, Суриянинг бирлиги ва яхлитлиги учун ягона ватан, ягона байроқ, ягона давлат шиорини баланд овозда айтарди. Бу қадар ижобий сўзлар беихтиёр шубҳа уйғотарди. Шу даражада бўлиши мумкинми деб?

Аммо кўп ўтмай, бу айтганларини Барракка гўёки қайтариб юттириб юборишди! Ва Баррак бошқа нарсаларни гапира бошлади. Сурияда мухториятга ўхшаш тузилма ҳақида гапира бошлади. Трамп ҳам аввал такрорлаган "Сурия Туркия назорати остида" деган сўзларини унутгандек бўлди. Шу тариқа, ПЙД/ЙПГнинг Сурия армияси билан интеграциялашуви ҳақидаги келишув анча хиралашди.

Сўнгги кунларда АҚШнинг Сурияга нисбатан янги қадамлари юзага келмоқда. Аввал АҚШнинг Суриядан тўлиқ чиқиб кетиши ҳақида гапирилган бўлса, бугун аксинча, ўша мамлакатнинг Сурияга янада кўпроқ жойлашиши, янги-янги базалар ташкил этиши муҳокама қилинмоқда... Трамп ва унинг маъмурияти ташқи сиёсатининг қанчалик ноаниқ ва беқарор эканлиги яна бир бор фош бўлди.

Бу шароитларда Шара Франция ҳукмронлигидан озод бўлган 1946 йилдан бери биринчи марта Сурия етакчиси сифатида Вашингтонга расмий ташриф буюрди. Бу ташриф қандай натижаларга олиб келишини кузатиб кўрамиз. Бир томонда вайрон бўлган Сурияни қайта қуриш ва тиклаш учун камида икки юз етмиш миллиард долларлик бозор мавжуд... АҚШ фирмаларининг бу ердан салмоқли улуш олиши ҳам... Бошқа томондан, Исроил билан Сурия ўртасида хавфсизлик мақомини қайта ўрнатиш учун музокара столига қўйилган шартлар... Сурия бу талабларга қарши қанчалик тура олади? Шара ҳақиқатан ҳам мураккаб вазиятда. Глобал кучлар билан музокара столига ўтириш шубҳасиз жуда қийин ҳолат. Расмий баёнотлар ва сўзлардан ташқари, ёпиқ эшиклар ортида гаплашилган нарсалар, албатта, янада белгиловчи аҳамиятга эга. Кўрамиз, бу расмий ташрифнинг натижаси минтақага қандай акс-садо бераркан...