- 2024-12-10
АҚШнинг божхона тарифлари бўйича эълон қилган янги чоралари кенг кўламли савдо уруши бошланиши мумкинлигига оид хавотирларни кучайтириб, глобал иқтисодий секинлашувга олиб келиши мумкин. Бу хавотирлар туфайли пайшанба ва жума кунлари бозорларда кузатилган пасайиш янги ҳафтанинг биринчи куни ҳам давом этди. Олтин нархи 3000 доллардан пастлаб, нефть эса охирги тўрт йил ичидаги энг паст даражани қайд этди. Осиё биржалари кескин пасайди, АҚШ ва ЕИдан келган баёнотлар эса бозорларда турбулентликка сабаб бўлди.
Глобал молия бозорларида Трамп эълон қилган ўзаро тариф сиёсати ортидан кучайган сотув босими янги ҳафтага ҳам кўчди. АҚШ фонд индексларида ўтган ҳафтада кузатилган икки кунлик пасайиш 6 триллион доллардан ортиқ йўқотишларга сабаб бўлди. Ҳафтанинг биринчи савдо куни Осиё, Европа ва АҚШ биржаларида савдо уруши чуқурлашиши мумкинлигига оид хавотирлар билан кескин пасайиш кузатилди.
2 апрелдаги баёнотдан сўнг, S&P 500 индекси жума куни 6% га пасайиб, 2020 йил мартдан буёнги энг ёмон икки кунлик йўқотишни қайд этди. Nasdaq 100 индекси "айи бозори"га кирди. Япониянинг Nikkei 225 индекси декабр ойидаги юқори даражасидан 20% пасайди, Гонконгнинг Hang Seng China индекси ҳам март ойидаги юқори даражасидан 20% тушди.
MSCI Ривожланаётган бозорлар индекси 7% дан ортиқ пасайиб, 2008 йилдан бери энг катта кунлик йўқотишни қайд этди. Нью-Йорк биржаси эса Трампнинг тарифларига нисбатан кучайган сотув босими сабабли ҳафтанинг биринчи кунида ҳам кескин тушди. Савдо бошланишида Dow Jones индекси 2,86%, S&P 500 — 3,51%, Nasdaq — 3,91% га пасайди. Трампнинг Хитойдан ташқари давлатларга қўлланган тарифларни 90 кунга тўхтатиш масаласини кўриб чиқаяпти, деган хабарлар бозорларга таъсир қилди, аммо бу иддао тез орада рад этилди.
Европа Комиссияси Президенти Урсула фон дер Ляйен Трамп эълон қилган божларга оид баёнотида Европа Иттифоқи (ЕИ) АҚШ билан музокараларга очиқлигини билдирди. Унинг бу баёноти фонида Истанбул биржаси кўтарилди, АҚШ биржаларида эса аралаш ҳаракатлар кузатилди.
Инвесторлар тарифлар ортидан юзага келган хавф туфайли хатарли активлардан хавфсиз гавҳарлар — асосан давлат облигацияларига юзланмоқда. Хавф ҳиссининг ортгани сабабли облигация бозорида харидлар ўсди, АҚШнинг 10 йиллик облигация фоизлари 6 базис пунктга пасайиб, 3,94% ни ташкил қилди. Brent нефти жума кунини 65,7 доллар билан якунлаган бўлса, янги ҳафтанинг биринчи куни 4%дан ортиқ тушиб, 62,3 долларгача пасайди — бу 2021 йил апрелидан буёнги энг паст даража бўлди.
Доллар индекси 101,9 даражасига тушди, олтин нархи эса глобал рецессия хавфи туфайли бошқа активлардаги йўқотишларни қоплаш учун сотилмоқда. Олтиннинг унцияси 2972 долларгача тушиб, 3000 долларлик психологик чегарани синади.
Криптовалюта бозорида ҳам кучли пасайиш кузатилди. Bitcoin кеча 10%дан кўпроқ йўқотиб, 74 508 долларга тушди. Ethereum эса 22% арзонлашиб, 1411 доллар даражасини кўрди. Bitcoin ва бошқа криптоактивлар жами бозор қиймати 24 соат ичида тахминан 10,58% камайиб, 2 триллион 390 миллиард долларга тушди. Bitcoin Трамп президентликка киришган пайтда 109 минг доллар билан тарихий юқори нуқтани қайд этган эди.
Европа Иттифоқи Комиссияси раиси Урсула фон дер Ляйен ЕИ АҚШ билан музокараларга очиқ эканлигини айтиб, “Биз АҚШга ўзаро нол бож ставкаси таклиф қилдик”, деди. Шу билан бирга, ЕИ қарши чора-тадбирлар кўришга ҳам тайёр эканлигини таъкидлади.
АҚШ Президенти Дональд Трамп тарифларга бозорлар томонидан берилган реакция ҳақида: “Ҳеч нарсанинг ёмонлашишини истамайман, аммо баъзан муаммони ҳал қилиш учун дори қабул қилиш керак бўлади”, деди. У АҚШ айрим давлатлар билан миллиардлаб долларлик савдо дефицитига эгалигини, Хитой билан эса бу фарқ триллион долларгача етишини таъкидлади. “Агар Хитой 8 апрелгача 34%лик тарифни бекор қилмаса, 9 апрелдан бошлаб Хитой маҳсулотларига 50%лик қўшимча божлар жорий этилади. Шунингдек, улар билан бўлаётган барча музокаралар тўхтатилади”, — деди Трамп.
Хитойнинг валюта захиралари март ойида 3 триллион 240 миллиард долларга етди. Хитой Давлат Валюта Назорати Идорасининг маълумотига кўра, бу кўрсаткич ўтган ойга нисбатан 13,4 миллиард долларга кўпайган. Мамлакат захиралари 16 ойдан буён 3,2 триллион доллардан юқори даражада сақланмоқда.
АҚШ Президенти Трампнинг турли давлатларга жорий қилган тарифлари глобал савдода протекционизмни кучайтирмоқда. Божхона деворларининг кўтарилиши мамлакатлар учун таҳдид солмоқда.