АҚШ биологик урушга тайёрланмоқда

АҚШ ва Мексика чегарасида жиддий биологик хавф юзага келди. Мутасадди ташкилотлар бу таҳдидга қарши чора кўришга киришди. Қабул қилинган қарор эса жуда ғайриоддий: АҚШ миллионлаб пашшаларни етиштириб, самолётлар орқали ҳавога тарқатишни режалаштирмоқда. Гарчи бу режа фалокат сценарийсини эслатса-да, у қорамолчилик тармоғини йўқ қилиши мумкин бўлган гўштхўр пашша личинкаларига қарши самарали ҳимоя усули сифатида баҳоланмоқда.

Бу хавфли пашшалар “Янги Дунё гўшт қурти” номи билан танилган Cochliomyia hominivorax турига мансуб. Улар, асосан, сигир, от ва бошқа уй ҳайвонларининг очиқ яраларига тухум қўяди. Тухумлар 12–24 соат ичида очилади ва чиққан личинкалар тирик тўқималарни еб, чуқур ва ўлимга олиб келувчи яралар ҳосил қилади. Агар бу ҳолат ўз вақтида даволанмаса, ҳайвон 1–2 ҳафта ичида ҳалок бўлиши мумкин.

Мазкур зараркунанда 2023 йилдан буён Панама, Коста-Рика, Гондурас, Гватемала, Никарагуа, Белиз ва Сальвадор ҳудудларига тарқалди. 2024 йил ноябрида Мексиканинг жанубига етиб келгани АҚШ Қишлоқ хўжалиги вазирлигини (USDA) огоҳликка чорлади. Шу сабабли чегара ҳудудларидаги ҳайвон савдоси божхона пунктлари вақтинча ёпилди.

АҚШ бу таҳдидга қарши илгари ўз самарадорлигини исботлаган усулни қайта жорий этмоқда: стериллаштирилган эркак пашшалар етиштирилиб, самолётлар орқали табиий муҳитга тарқатилади. Улар ёввойи урғочилар билан жуфтлашади, лекин туғиладиган тухумлар уруғланмаган бўлади. Урғочилар фақат бир марта жуфтлашгани сабабли, бу усул орқали пашшалар сони босқичма-босқич камайиб бориши кутилмоқда.

АҚШ бу усулни 1960–70-йилларда муваффақиятли қўллаган. Ҳозирда фақат Панамада шундай корхона мавжуд бўлиб, у ҳафтасига 100 миллион стерил пашша ишлаб чиқариш қувватига эга. Аммо мавжуд эпидемияни назоратга олиш учун бундан кўпроқ миқдорда пашша зарур.

USDA 18 июнь куни АҚШ–Мексика чегараси яқинида янги пашша етиштириш мажмуаси қурилишини эълон қилди. У Мур ҳарбий-ҳаво базасида жойлаштирилиши режалаштирилган. Лойиҳанинг дастлабки босқичига 8,5 миллион доллар ажратилиши кўзда тутилган, умумий сарф-харажат эса 300 миллион долларга етиши мумкин. Шунингдек, Мексикадаги мавжуд заводни 21 миллион долларлик сармоя орқали 2025 йил охиригача модернизация қилиш режалаштирилмоқда.

Техас Қорамол етиштирувчилари уюшмаси вице-президенти Стивен Дайбел бу ҳақда шундай деди: “Бу пашшалар келтириши мумкин бўлган иқтисодий зарар 10 миллиард долларга етиши мумкин. 300 миллион долларлик инвестиция шунга нисбатан тўғри ечимдир”.

Энтомолог доктор Филлип Кауфманнинг таъкидлашича, мазкур тур бошқа пашшалардан фарқли ўлароқ, фақат ўлик эмас, балки тирик тўқималарга ҳам ҳужум қилади. Личинкалар тирик тўқимани ўткир оғиз қисмлари билан тешиб, шундан озиқланади. Ривожланишни якунлагандан сўнг, ерга кўмилиб, катта пашшага айланади.

Стерил пашшалар кукун (пупа) босқичида гамма нурлар билан зарарсизлантирилади. Кейин кондиционерли контейнерларда самолётларга юклаб, аҳоли сифат жиҳатидан кам бўлган ҳудудларга тарқатилади. Ушбу пашшалар одамлар ёки шаҳар аҳолиси учун хавф туғдирмайди.

Қорамоллардан ташқари, кийик, қуш ва кемирувчилар каби ёввойи жонзотлар ҳам ушбу ҳужумдан жабр кўриши мумкин. Бу эса вазиятни назорат қилишни янада мураккаблаштиради. Ҳозиргача қайд этилган 35 мингдан зиёд ҳолатнинг 83 фоизи сигирлар билан боғлиқ.

АҚШ шу йилда вақтинча ёпилган Аризона, Техас ва Нью-Мексикодаги ҳайвон савдо пунктларини қайта очишни ҳам режалаштирмоқда. Мутасаддиларнинг айтишича, Мексикада амалга оширилаётган пашша тарқатиш ишлари ижобий натижа бермоқда. Бироқ хавф тўлиқ бартараф этилмагани сабабли, COPEG — АҚШ ва Панама ҳамкорлигидаги “Янги Дунё гўшт қуртига қарши кураш комиссияси” кўмагида узоқ муддатли кураш давом эттирилади.