АҚШ НАТОдан ажралмоқдами?

АҚШда НАТОнинг келажагини ларзага соладиган қадам ташланди. АҚШ Конгресси вакили Томас Масси Вашингтоннинг иттифоқдан тўлиқ чиқишини кўзда тутувчи қонун лойиҳасини расман Парламентга тақдим этди.

АҚШ Вакиллар палатасидаги Республикачи вакил Томас Масси Вашингтоннинг НАТОдан тўлиқ чиқишини кўзда тутувчи қонун лойиҳасини таклиф қилди.

Масси берган баёнотда НАТО АҚШни доимий равишда ташқи низоларга тортишини таъкидлаб, иттифоқни "Совуқ уруш давридан қолган, эндиликда ўз вазифасини бажармайдиган тузилма" деб билишини эълон қилди.

Конгресс вакили: "Бой мамлакатлар ўз мудофааларини таъминлашдан бош тортаётган бир пайтда, АҚШ дунёнинг хавфсизлик адиёли бўлишга мажбур эмас", деди.

Массининг лойиҳаси Президент Дональд Трамп НАТО давлатларига нисбатан босимини кучайтирган бир даврга тўғри келди. Трамп ҳар доим мудофаа харажатларини ЯИМнинг 2% дан 5% гача ошира олмаган мамлакатлар иттифоқдан четлатилиши кераклигини айтади.

Politico мухбири Даша Бёрнснинг саволларига жавоб берар экан, Трамп: "Мен АҚШни бошқаришни хоҳлайман, Европани эмас", деган эди.

5 декабрда эълон қилинган АҚШ Миллий Хавфсизлик Стратегиясида эса НАТОнинг доимий кенгайиш даври ёпилгани кўрсатилиб, баъзи Европа давлатларининг "ишончли иттифоқчи эканлиги ноаниқ" эканлиги билдирилган.

Украинадаги уруш ўта танқидий босқичга кирган бир пайтда, АҚШ Давлат котиби Марко Рубио биринчи марта НАТО Ташқи ишлар вазирлари йиғилишида қатнаша олмади.

Брюсселдаги йиғилиш Украинадаги урушнинг бориши ва мумкин бўлган тинчлик жараёнига қаратилган дипломатик қадамлар нуқтаи назаридан катта аҳамиятга эга бўлгани ҳолда, Вашингтоннинг столда бўлмаганлиги эътиборни тортди.

АҚШ Давлат котибининг НАТО йиғилишида қатнашмаган сўнгги сана 1999 йил эди.

Reuters агентлигининг ўтган йиғилиш ёзувларига асосланган хабарига кўра, АҚШ маъмурияти европалик иттифоқчиларга жуда аниқ огоҳлантириш юборган:

"2027 йилгача НАТОдаги муҳим вазифаларнинг аксариятини ўз зиммаларингизга олинг, акс ҳолда АҚШ иттифоқнинг мудофаа мувофиқлаштириш механизмидан чиқиб кетади".

Пентагонда европалик делегациялар билан ўтказилган музокараларда америкалик амалдорлар Европа давлатлари мудофаа имкониятларини оширишда муваффақиятсизликка учраганини айтдилар.

Греция, Германия, Франция ва бошқа Европа давлатларидан келган дастлабки акс садолар умумий бир нуқтада бирлашди:

"АҚШ талаб қилаётган муддат имконсиз".

Европалик мутахассислар АҚШнинг НАТОдаги юкини ўзгага бериш нафақат сиёсий иродага, балки Америка армияси бажарадиган улкан вазифаларнинг техник имкониятига ҳам боғлиқлигини таъкидладилар. Айниқса разведка, кузатув ва ракетадан ҳимояланиш тизимларида АҚШ ўрнини босиш имконсиз кўринади.

АҚШнинг НАТОдан чиқиш муҳокамалари Европани қийин аҳволга солаётган бир пайтда, Туркиянинг аҳамияти янада ошди.

Яқин Шарқ, Қора денгиз, Шарқий Ўрта денгиз, Кавказ ва Европа ўртасидаги геосиёсий таянч бўлган Туркия, ҳам ҳарбий имконияти билан, ҳам энергетика, транзит ва хавфсизлик сиёсатидаги роли билан Европанинг ажралмас ҳамкори ҳисобланади.